Η Αξία του Εσωτερικού Ελέγχου στον Δημόσιο Τομέα

Home/Media, Popular News/Η Αξία του Εσωτερικού Ελέγχου στον Δημόσιο Τομέα
524016898news

Άρθρο του Διευθυντή Ανάπτυξης και Υποστήριξης Εσωτερικού Ελέγχου ης ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Α.Ε., κ. Αντωνόπουλου Παναγιώτη και του Προέδρου και Διευθ/ντα Συμβούλου της ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Α.Ε., κ. Πανοζάχου Δημήτρη, που δημοσιεύθηκε στο e-forologia.gr στις 7 Ιουνίου 2022.

Ο μήνας Μάϊος ήταν ο μήνας Διεθνούς Ευαισθητοποίησης Εσωτερικού Ελέγχου. Στο διεθνές περιβάλλον του «Ιδιωτικού Επιχειρείν» η σημασία του εσωτερικού ελέγχου στη λειτουργία των επιχειρήσεων είναι αυταπόδεικτη. Στο ελληνικό «γίγνεσθαι» οι επιχειρήσεις με τη δημιουργία τμήματος εσωτερικού ελέγχου αύξησαν την πιστοληπτική τους ικανότητα, βελτίωσαν τη χορήγηση πιστώσεων από προμηθευτές ενώ αυξήθηκε και η ποιότητα των προϊόντων και/ή υπηρεσιών. Η οικονομική κρίση δεν οδήγησε σε μειώσεις προσωπικού ή μειώσεις στον προϋπολογισμό τους ενώ στην αποφυγή της απάτης, ο εσωτερικός έλεγχος αποδείχθηκε αποτελεσματικό εργαλείο εντοπισμού. Συμπερασματικά (Γιαλέρη, 2017), ο εσωτερικός έλεγχος προσθέτει αξία σε μια επιχείρηση και φαίνεται να προάγει τη λειτουργία, την αποδοτικότητα και την ανάπτυξη αυτής.

Το Ελληνικό νομοθετικό σώμα ανταποκρινόμενο στα κελεύσματα του ευρωπαϊκού πεδίου, αλλά και στην εμφάνιση άτυχων περιστατικών, ενδυνάμωσε τη λειτουργική αποτελεσματικότητα του εσωτερικού ελέγχου με τον νόμο 4706/2020 περί «Εταιρικής διακυβέρνησης».

Ταυτόχρονα, ο μετασχηματισμός του κράτους και η ωρίμανση των συνθηκών οδήγησαν στην ψήφιση του ν.4795/2021 για το «Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου του Δημόσιου Τομέα, Σύμβουλος Ακεραιότητας στη δημόσια διοίκηση και άλλες διατάξεις για τη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση» καλύπτοντας τον κατακερματισμό των διατάξεων, που οδήγησαν μέχρι σήμερα σε αποσπασματική εφαρμογή Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου στους φορείς του Δημοσίου, στη μη σύσταση ή στη μη στελέχωση των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου και στις ασάφειες σε ό, τι αφορά τις αρμοδιότητες και τους ρόλους, όπως και τις δυνατότητες ανάθεσης έργου εσωτερικού ελέγχου σε εξωτερικό συνεργάτη προς υποστήριξη του φορέα.

Αντιλαμβάνεται όμως ο Δημόσιος Τομέας την πραγματική αξία του εσωτερικού ελέγχου; Είναι ενσυνείδητη απόφασή του ή μήπως εξαναγκάζεται να υπακούσει στις σύγχρονες απαιτήσεις;

Το Ελεγκτικό Συνέδριο ως το ανώτατο δημοσιονομικό Δικαστήριο και συγχρόνως ο ανώτατος θεσμός δημοσιονομικού ελέγχου στη Χώρα, έθεσε ίσως για πρώτη φορά στόχο, το σύστημα του εσωτερικού ελέγχου να εκμηδενίσει ή ελαχιστοποιήσει τους δημοσιονομικούς κινδύνους με τη χρήση των κατάλληλων δικλίδων, οι οποίες επιλέγονται ύστερα από εκτίμηση της σοβαρότητας του κινδύνου, της πιθανότητας επέλευσής του και της θυσίας που συνεπάγεται η κινητοποίηση των μέσων αντιμετώπισής του. Οι κατονομαζόμενοι κίνδυνοι στην απόφαση της Ολομέλειας της 9ης Νοε 2020 αφορούσαν κυρίως πράξεις με δημοσιονομικό αντίκτυπο, δίνοντας το αρχικό κυρίαρχο τέμπο στην άσκηση του έργου του εσωτερικού ελέγχου. Που όμως μπορεί να επέμβει και να επιδράσει θετικά ο Εσωτερικός Έλεγχος;

  • Πάγια περιουσιακά στοιχεία: Στο δημόσιο τα ενσώματα αλλά και τα άυλα περιουσιακά στοιχεία έκαστου φορέα αποτελούν το μεγαλύτερο στοιχείο του ενεργητικού του. Ο εσωτερικός έλεγχος επισκοπεί την ορθή διαδικασία της απόκτησης και διαχείρισής τους ενώ σε συνεργασία με τις οικονομικές υπηρεσίες μεθοδεύει σύστημα φυσικών απογράφων με σκοπό τον έλεγχο για την αποφυγή υπεξαιρέσεων.
  • Αποθέματα: Καθώς το μείζον του παραγόμενου έργου του Δημοσίου Τομέα είναι η παροχή υπηρεσιών, θα αναμέναμε τα αποθέματα να παίζουν μικρό ρολό στην παραγωγική διαδικασία. Υπάρχουν όμως φορείς όπως τα νοσοκομεία όπου όλοι οι κίνδυνοι από τη διαχείριση/διακίνηση/αναπλήρωση είναι εμφανείς, και ο εσωτερικός έλεγχος δίνει καθημερινά το παρόν αλλά συμβάλει στην ορθή κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων.
  • Προμήθειες/Αγορές/Πληρωμές: Το ασφυκτικό για λόγους διαφάνειας θεσμικό πλαίσιο των προμηθειών του Δημοσίου τομέα απαιτεί την απόλυτη τήρηση κανόνων και χρονικών περιορισμών και ο εσωτερικός έλεγχος οφείλει να ελέγχει/αξιολογεί τις δικλείδες που η διοίκηση έχει επιβάλλει. Ταυτόχρονα η αποτροπή της απάτης που αφορά το σύνολο του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου του φορέα, καθιστά τον εσωτερικό έλεγχο θεματοφύλακα της ακεραιότητας της διοίκησης.
  • Πωλήσεις: Ο αδόκιμος για τον Δημόσιο τομέα όρος των πωλήσεων, καθώς δεν υπάρχει η έννοια του κέρδους ούτε η έννοια του πελάτη, πάρα μόνο του ωφελούμενου πολίτη, μπορεί αν χρησιμοποιηθεί για να καλύψει την ανάγκη σε αποτελεσματικότερες και λιγότερο δαπανηρές υπηρεσίες προς την κοινωνία. Ο εσωτερικός έλεγχος συμβουλευτικά, ελέγχοντας συμβόλαια και συμφωνίες και απολογιστικά ότι οι παροχές που δόθηκαν έφεραν την αναμενόμενη ανάπτυξη, αποτελούν πολύ χρήσιμη πληροφορία στα χέρια κάθε διοίκησης.
  • Μισθοδοσία: Καθώς το έξοδο της μισθοδοσίας και των λοιπών παροχών είναι πάνω από το μισό των λειτουργικών εξόδων και η διαφάνεια των προσλήψεων και των αποδοχών αποτελούν κρίσιμο παράγοντα νομιμότητας, ο ελεγκτικός ρόλος του εσωτερικού ελέγχου καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός για το κράτος.
  • Πληροφοριακά συστήματα: Στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η επάρκεια, η ασφαλής και αδιάλειπτη λειτουργία τους, η μετατροπή των ανώφελων αυτοπρόσωπων διαδικασιών σε αυτοματοποιημένα τεκμηριωμένες πράξεις και η παραγωγή σωστής και ουσιώδους πληροφόρησης, απαιτούν δραστική αντιμετώπιση των αναφυομένων κινδύνων και την επισταμένη προσοχή του εσωτερικού ελέγχου.
  • Οικονομικές Καταστάσεις: Αν και η ακρίβειά τους αποτελεί καθαρά τομέα ευθύνης του οικονομικού τμήματος που ενημερώνει για την υγεία ή μη του δημοσίου φορέα, επανελέγχοντας και συμφωνώντας κάθε λογαριασμό, εκτελώντας όλα τα βήματα ελέγχου και συμφωνιών που προβλέπονται στη λογιστική επιστήμη και διενεργώντας τις απογραφές τέλους χρήσης, ο εσωτερικός έλεγχος έχει ήδη πραγματοποιήσει εκτεταμένους ελέγχους στους συμβαλλόμενους τομείς, εξασφαλίζοντας την ορθότητα και την εγκυρότητα των δημοσιευόμενων οικονομικών καταστάσεων.

Όμως πριν τη δράση του εσωτερικού ελέγχου, απαιτείται η καταγραφή των στοιχείων του Σύστηματος Εσωτερικού Ελέγχου (ΣΕΕ) της Δημοσιονομικής Διαχείρισης εστιάζοντας στη διαφάνεια και στη διαχείριση κινδύνων, εγκαθιστώντας τόσο σαφείς γραμμές λογοδοσίας και επικοινωνίας όσο και εναρμονισμένες μεθοδολογίες και διαδικασίες.

Ο εσωτερικός έλεγχος δεν περιλαμβάνει καθήκοντα επιθεώρησης, δεν έχει κατασταλτικό χαρακτήρα, αλλά προληπτικό και στοχεύει στη διασφάλιση της ύπαρξης επαρκών συστημάτων και δικλίδων για την αποτροπή φαινομένων κακοδιαχείρισης και χαμηλής αποτελεσματικότητας, καθώς και του περιορισμού των «ευκαιριών» για την εμφάνιση διαφθοράς και απάτης. Για να μπορεί να αποτελέσει ισχυρό και αποτελεσματικό εργαλείο στα χέρια των διοικήσεων, για να προλάβουν τα προβλήματα πριν αυτά δημιουργηθούν, πρέπει να καθοδηγηθεί από έμπειρα, ικανά, επιστημονικά άρτια και ειδικά στελέχη που διαβλέπουν τις απειλές, με εμπειρία και γνώση του περιβάλλοντος εργασίας.

Η ηγεσία εκάστου δημόσιου φορέα όχι μόνο δεν πρέπει να φοβάται ή να στέκεται κριτικά έναντι του εσωτερικού ελέγχου, ούτε να τον αντιμετωπίζει διεκπεραιωτικά ως αναγκαστικό μέτρο, αλλά να αποζητά τη βέλτιστη παρεχόμενη υπηρεσία αντιλαμβανομένη την υπεράξια που αυτός μπορεί να προσδώσει. Υπεραξία η οποία είναι αντίστοιχη της αξίας που αποδέχεται ο φορέας να επενδύσει, καθώς τόσο η αξία του εσωτερικού ελέγχου ως τιμή της υπηρεσίας όσο και η αξία του εσωτερικού ελέγχου ως σπουδαιότητα και χρησιμότητα του αγαθού λειτουργούν αναλογικά. Ή όπως λένε και οι Αγγλοσάξονες «Δεν είμαι τόσο πλούσιος, για να αγοράζω φτηνά πράγματα».

Παναγιώτης Αντωνόπουλος
MBA-IT, MSc, CFE, CICA, Πιστοποιημένος Ελεγκτής Υπουργείου Οικονομικών,
Διευθυντής Ανάπτυξης και Υποστήριξης Εσωτερικού Ελέγχου της Ορθολογισμός Α.Ε.

Πανοζάχος Δημήτριος
Msc Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός Σύμβουλος, Πιστοποιημένος Ελεγκτής Υπουργείου Οικονομικών,
Δ/νων Σύμβουλος της ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Α.Ε.

Πηγή: e-forologia.gr