Άρθρο του Γιώργου Ζγούρου.
Ο Γιώργος Ζγούρος είναι Λογιστής Α΄ Τάξης, στέλεχος του Τμήματος Λογιστικής Υποστήριξης Δημόσιων Μονάδων Υγείας & ΝΠΔΔ της ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Α.Ε.
Ουρές σχηματίζονται καθημερινά στα Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕ.Π.Α.) τα οποία αποτελούν αυτόνομο τμήμα του ΕΦΚΑ μισθωτών και εδρεύουν κατά βάση στις πρωτεύουσες των νομών. Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας του ΚΕ.Π.Α. βασίζεται στον αρ. 6 Ν.3836/2010, όπως συμπληρώθηκε με τον αρ. 27 παρ 1 του Ν.4075/2012 , ενώ η λειτουργία του ξεκινά τον Νοέμβριο του 2011. Σήμερα και έπειτα από επτά έτη λειτουργίας απαριθμεί πάνω από 55.000 αιτήσεις ανθρώπων που ζήτησαν να κριθεί η αναπηρία τους είτε για σύνταξη , είτε για κάποιο επίδομα, είτε για φορολογικούς και λοιπούς κοινωνικούς λόγους.
Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε τις κατηγορίες που αφορούν στην πιστοποίηση του ποσοστού αναπηρίας , καθώς και τις προϋποθέσεις που απαιτούνται σε κάθε μια από αυτές :
- Σύνταξη αναπηρίας πλην πρ.ΙΚΑ και Δημόσιο:
Στην περίπτωση συνταξιοδότησης λόγω αναπηρίας ο ασφαλισμένος καταθέτει αρχικά αίτημα στον τελευταίο φορέα που εργάστηκε προκειμένου στη συνέχεια να κριθεί από την Υγειονομική Επιτροπή του ΚΕ.Π.Α.Ο φορέας με τη σειρά του οφείλει να εκδώσει το παραπεμπτικό προς τα ΚΕ.Π.Α., άσχετα αν πληροί τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, διότι στην περίπτωση απορριπτικής κατά της αιτήσεως συνταξιοδότησης αφού έχει κριθεί από την ΑΥΕ, ο ασφαλισμένος κάτω από προϋποθέσεις μπορεί να δικαιούται προνοιακό επίδομα ως άτομο με βαριά αναπηρία. Στην περίπτωση που το ποσοστό αναπηρίας του είναι άνω του 67% και φυσικά αν κριθεί ανίκανος για το επάγγελμά του, τότε χρήζει αναπηρικής σύνταξης ή προνοιακού επιδόματος.
Προσοχή! Δεν είναι λίγες οι φορές που το ποσοστό αναπηρίας είναι άνω των 67% ,παρ’ όλα αυτά ο ασφαλισμένος κρίνεται ικανός να ασκήσει το επάγγελμά του: π.χ. αγρότης με μετρίου βαθμού βαρηκοϊα δύναται να συγκεντρώσει ποσοστό αναπηρίας 67%, εντούτοις κρίνεται ικανός για την άσκηση του επάγγελματός του. Κάτω από προϋποθέσεις και πάντα σύμφωνα με την ιατρική κρίση η επιτροπή δύναται να δώσει ασφαλιστική αναπηρία αποκλειστικά και μόνο για τον φορέα του ασφαλισμένου, αν διαπιστώσει πως το ποσοστό αναπηρίας είναι μικρότερο του 67%, εντούτοις αυτός είναι ανίκανος για την άσκηση του επαγγέλματός του. Έτσι, λοιπόν, οι Υγειονομικές επιτροπές του ΚΕ.Π.Α. έχουν την δυνατότητα να κρίνουν την επίδραση που επιφέρει η δεδομένη ανατομοφυσιολογική βλάβη των ασφαλισμένων στην άσκηση του συνήθους επαγγέλματός του ή και παντός άλλου επαγγέλματος, ενώ η κρίση τους αυτή δεσμεύει τα αρμόδια όργανα του φορέα, όσον αφορά την περαιτέρω εκτίμηση της ασφαλιστικής αναπηρίας των ασφαλισμένων τους. Φυσικά κριτήριο για τα παραπάνω αποτελεί η ημερομηνία υπαγωγής στην ασφάλιση.
Ευνοϊκότερες είναι οι διατάξεις για τους ασφαλισμένους που συγκεντρώνουν ποσοστό αναπηρίας κάτω του 67% , όχι όμως κατώτερο του 50%, εντούτοις αυτό αφορά ψυχιατρικές παθήσεις. Στην περίπτωση αυτή ορισμένα ταμεία δικαιώνουν αναπηρική σύνταξη σε μικρότερο του 67% ποσοστού αναπηρίας.
- Σύνταξη από το πρ. ΙΚΑ
Το ταμείο του ΙΚΑ -αντίθετα με όλα τα άλλα- δύναται να συνταξιοδοτήσει ασφαλισμένους που πληρούν τις προϋποθέσεις με ποσοστά αναπηρίας από 50% και άνω, χωρίζοντας τις αναπηρικές συντάξεις σε τρεις μεγάλες κατηγορίες :α) ασφαλισμένοι με ποσοστό από 50% έως 66% β) 67% έως 79% και γ) 80% έως 100%. Ευνόητο είναι ότι το ποσό της σύνταξης είναι ανάλογο του ποσοστού αναπηρίας με μοναδική εξαίρεση τα ψυχιατρικά νοσήματα για τα οποία υπάρχουν ειδικές- ευνοϊκότερες διατάξεις. Έτσι, στην πρώτη κατηγορία αντιστοιχεί το 1/3 , στην δεύτερη τα 2/3 και στην τρίτη ολόκληρο το ποσό της σύνταξης σύμφωνα με την ηλικία και τα ένσημα του αιτούντος.
Ασφαλιστική αναπηρία για τους παλαιούς (πριν τις 01.01.1993) ασφαλισμένους του πρ. ΙΚΑ αποδίδουν αποκλειστικά τα αρμόδια ασφαλιστικά όργανα του ΕΦΚΑ κρίνοντας βάση υποκειμενικών κριτηρίων όπως είναι η ηλικία, η μόρφωση, οι δεξιότητες κ.α. Για τους νέους ασφαλισμένους ισχύει ό, τι και για τα υπόλοιπα ταμεία όπως αναφέρθηκε παραπάνω. (1).
- Σύνταξη από το Δημόσιο
Οι ασφαλισμένοι του Δημοσίου προκειμένου να συνταξιοδοτηθούν λόγω αναπηρίας καταθέτουν αίτηση ώστε να κριθούν από Ανώτατη Στρατιωτική Υγειονομική Επιτροπή(Α.Σ.Υ.Ε.) που εδρεύει στην Αθήνα. Γεγονός όμως είναι ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι σε περίπτωση που εμφανίσουν κάποια αναπηρία εξαντλούν τις αναρρωτικές άδειες αποφεύγοντας τις προσωρινές αναπηρικές συντάξεις, καθώς οι οικονομικές απολαβές είναι δυσανάλογες.
- Επίδομα απολύτου αναπηρίας
Το παραπάνω επίδομα συνηθίζεται να αναφέρεται ως βοήθεια ετέρου προσώπου και χορηγείται από τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης υπό προϋποθέσεις ανάλογα τον φορέα του ασφαλισμένου.
Ο πρώην ΟΓΑ χορηγεί το εν λόγω επίδομα σε συνταξιούχους αναπηρίας και χηρείας που λαμβάνουν τη σύνταξη χωρίς καταβολή εισφορών (παλαιοί ασφαλισμένοι) με την προϋπόθεση ότι το συνολικό ποσοστό αναπηρίας ανέρχεται στο απόλυτο 100%, ενώ για τους νέους ασφαλισμένους ,όσους δηλαδή πλήρωναν τις εισφορές στο ταμείο, αρκεί το 80% σε συνάρτηση πάντα με την ιατρική κρίση ότι χρήζει τη βοήθεια ετέρου προσώπου. Οι συνταξιούχοι γήρατος της ίδιας κατηγορίας δικαιούνται το συγκεκριμένο επίδομα εφόσον είναι ασφαλισμένοι και έχουν κριθεί ως πρακτικά τυφλοί με αναπηρία όρασης τουλάχιστον 95%.
Τα υπόλοιπα ταμεία, όπως αυτό του πρ. ΙΚΑ, δε χορηγούν στους συνταξιούχους γήρατος επίδομα ετέρου προσώπου, ακόμα κι αν είναι θετική η ιατρική κρίση, με μοναδική εξαίρεση τους πρακτικά τυφλούς (95% αναπηρία όρασης και άνω), ενώ για τους συνταξιούχους αναπηρίας και χηρείας αρκεί το 80% και φυσικά βάση της ιατρικής κρίσης που αποτυπώνεται στη γνωμάτευση με ΝΑΙ ή ΟΧΙ στο αντίστοιχο ερώτημα.
Ο ασφαλισμένος αιτείται για το παραπάνω επίδομα στον φορέα του, όπως και στην περίπτωση της αναπηρικής σύνταξης , ο οποίος με τη σειρά του οφείλει να τον παραπέμψει σε υγειονομική επιτροπή ΚΕ.Π.Α.
Επίδομα απολύτου αναπηρίας δεν δύναται να χορηγηθεί από το Δημόσιο.
Προσοχή! Το εν λόγω επίδομα έχει παρερμηνευτεί και σε κάποιες περιπτώσεις οι αιτήσεις των ασφαλισμένων υπερβαίνουν και υπερβάλουν της αναπηρίας. Γι’ αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο αιτών εξετάζεται κινητικά , νοητικά και αισθητηριακά δηλαδή για το αν μπορεί να κινηθεί χωρίς βοήθεια, μπορεί να συνειδητοποιήσει τις ανάγκες του, αν βλέπει, αν πιάνει κ.α.
- Εξωιδρυματικό Επίδομα-Όλες οι νέες εξελίξεις
Το εξωιδρυματικό επίδομα γνωστό σε όλους μας ως επίδομα παραπληγίας –τετραπληγίας θεωρείται πολύ σημαντικό καθώς:
α) Είναι υψηλό οικονομικά
β) Συνοδεύεται από επιπρόσθετες παροχές, όπως διευκόλυνση εύρεσης εργασίας του ίδιου του παραπληγικού αλλά και συγγενικών του προσώπων και χορηγείται παράλληλα με την συνταξιοδότηση ακόμα κι αν ο δικαιούχος έχει πραγματοποιήσει έστω 4.050 ένσημα.
γ) Το δικαιούνται όλοι οι ασφαλισμένοι (εν ενεργεία συνταξιούχοι ,άμεσοι, έμμεσοι)
Σύμφωνα με τους ισχύοντες νόμους (Ν.1140/81,Ν.3232/04 αρ 5, Ν.3518/06 αρ.61)το παραπληγικό επίδομα χορηγούνταν έως πρότινος σε πάσχοντες από μυελοπάθεια, ακρωτηριακές βλάβες και γενικά σε παθήσεις που επιφέρουν παράλυση άνω και κάτω άκρων καθώς και μη αναστρέψιμες βλάβες του νωτιαίου μυελού. Ένας νέος όμως νόμος (Ν.4554/2018 αρ.56) έρχεται να αλλάξει όλα όσα γνωρίζαμε έως τώρα και να επεκτείνει τη χορήγηση του εξωιδρυματικού επιδόματος.
Αυτό που λίγοι γνωρίζουν είναι ότι από τις 18/7/2018 (δημοσίευση του νόμου στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης αρ. 73) το παραπληγικό επίδομα χορηγείται όχι μόνο σε όσους πάσχουν ρητά από τις προαναφερόμενες παθήσεις, αλλά και σε όσους πάσχουν από ασθένειες οι οποίες κατά την κρίση της αρμόδιας Υγειονομικής Επιτροπής επιφέρουν την ίδια, όπως αυτές οι παθήσεις μορφή αναπηρίας.
Με πιο απλά λόγια, όλες εκείνες οι παθήσεις, όπως ορισμένες μορφές ημιπληγίας και άνοιας που έχουν επιφέρει παράλυση και κινητική αναπηρία παρόμοια με τους παραπληγικούς-τετραπληγικούς, έρχονται στο προσκήνιο, ενώ οι αιτούντες το παραπληγικό επίδομα έχουν αυτή τη φορά την ελπίδα πως θα το δικαιωθούν.
Βέβαια ο «βραχνάς» των ιατρών του ειδικού σώματος των ΚΕ.Π.Α. είναι το γεγονός ότι περαιτέρω διευκρινήσεις από το ΥΠΕΚΑΑ δεν έχουν σταλεί, με συνέπεια να διστάζουν να γνωματεύσουν θετικά όσον αφορά τη χορήγηση του εξωιδρυματικού επιδόματος σε παθήσεις που μέχρι πρότινος δεν χορηγείτο.
Χρήσιμες Επισημάνσεις
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ποσοστά αναπηρίας δε δίδονται κατά βάση εφ’ όρου ζωής καθώς πολλές παθήσεις έχουν καλό βαθμό ίασης και δε θεωρούνται μη αναστρέψιμες. Για το λόγο αυτό οι συντάξεις που δίδονται λόγω αναπηρίας ονομάζονται «προσωρινές». Εξαίρεση αποτελούν ανίατες ασθένειες οι οποίες εκτιμούνται ως χρόνιες και επιφέρουν ποσοστά αναπηρίας εφ’ όρου ζωής (Ν.Φ80000/οικ2/1/8-1-2018ΥΑ ΦΕΚ 7/τ.Β/8-1-18, όπως τροποποιήθηκε από Φ.80100/οικ.17630/943. ΦΕΚ 1560/τ.Β/8-5-18).
Στην περίπτωση που τα ποσοστά αναπηρίας λήγουν ο ασφαλισμένος οφείλει (εφόσον αδυνατεί να εργαστεί)να προβεί εκ νέου σε αίτηση επανεξέτασης της αναπηρίας του ξεκινώντας με αίτηση στον φορέα του και κατόπιν στα ΚΕ.Π.Α. Η διάρκεια των ιατρικών γνωματεύσεων έχουν τετράμηνη ισχύ έως την υποβολή στα ΚΕ.Π.Α., ενώ η παράταση της σύνταξης άλλα και κάθε είδους άλλης παροχής πρέπει να ξεκινά όχι νωρίτερα από το τελευταίο τρίμηνο της προηγούμενης διάρκειας.
Εξαίρεση σε όλα τα παραπάνω αποτελεί η αίτηση επιδείνωσης , σύμφωνα με την οποία καθένας που θα παρουσιάσει κατά τη διάρκεια της αναπηρίας του μια νέα πάθηση ή νοσηλευτεί για την ήδη υπάρχουσα έστω και για μια ημέρα σε (αποκλειστικά) Δημόσιο Νοσοκομείο, έχει το δικαίωμα να ζητήσει επανεξέταση του ποσοστού αναπηρίας ακόμα κι αν δεν έχει παρέλθει ο απαιτούμενος από την γνωστοποίηση χρόνος.
Στην περίπτωση, όμως, που δεν υπάρχουν ένας από τους δυο παραπάνω λόγους ,κι αν παρ’ όλα αυτά ο ασφαλισμένος θεωρεί πως η κατάσταση της υγείας του έχει επιδεινωθεί, τότε θα χρειαστεί να παρέλθει τουλάχιστον ένα εξάμηνο από την αρχική ημερομηνία της προηγούμενης ιατρικής κρίσης προκειμένου να κατατεθεί αίτηση επιδείνωσης.
Ασφαλισμένος- αναλόγως τον ασφαλιστικό του φορέα, την ηλικία ,τα έτη ασφάλισης και τα χρόνια που έχουν επέλθει από την αρχική ημερομηνία που ξεκινά η αναπηρία του- θεμελιώνει δικαίωμα μονιμοποίησης της σύνταξής του άσχετα αν η πάθησή του δεν ανήκει στις χρόνιες και μη αναστρέψιμες παθήσεις.
Σε επόμενο άρθρο μας θα αναφερθούμε για το ποιες είναι οι φοροελαφρύνσεις, ποιες οι κοινωνικές παροχές, αλλά και πότε μπορεί κάποιος ασφαλισμένος να αιτηθεί για απαλλαγή από τα τέλη κυκλοφορίας ή ταξινόμησης επιβατικού αυτοκινήτου, ανάλογα με το ποσοστό και το είδος της αναπηρίας του.
